Ο Μπρεχτ έλεγε: «Τι ωφελεί να γράψει κανείς κάτι θαρραλέο απ’ όπου να βγαίνει πως η κατάσταση που βρισκόμαστε είναι βάρβαρη (που είναι αλήθεια), αν δε φαίνεται ξεκάθαρα για ποιο λόγο φτάσαμε σ’ αυτήν την κατάσταση»;
«Η Αγία Ιωάννα των σφαγείων» πρόκειται για ένα από τα λιγότερο γνωστά έργα του Μπρεχτ, αλλά την ίδια ώρα αποτελεί και το πιο επίκαιρο έργο του στη συγκυρία της καπιταλιστικής κρίσης.
Το έργο γράφτηκε από τον Γερμανό συγγραφέα το 1929, αλλά ο ίδιος δεν πρόλαβε να το δει να παίζεται επί σκηνής, καθώς η πρώτη του παρουσίαση έγινε το 1959. Πρόκειται για μια σατιρική εκδοχή της ιστορίας της Ζαν ντ΄Αρκ, που διαδραματίζεται στο Σικάγο του 1929 και του οικονομικού κραχ, της οικονομικής κρίσης. Η «Αγία Ιωάννα» είναι μια γυναίκα που ασχολείται με τις φιλανθρωπίες στο πλαίσιο μιας χριστιανικής οργάνωσης, σε μια εποχή μεγάλης οικονομικής καταστροφής.
Γιατί όμως η Αγία Ιωάννα είναι «των Σφαγείων»; Δεν έχει τόσο να κάνει με σφαγές ανθρώπων (αν και υποδηλώνεται εμμέσως κάτι τέτοιο) όσο με τον πρωταγωνιστή και μεγάλο επιχειρηματία Πιέρποντ Μάουλερ, ο οποίος είναι μεγαλέμπορος κρέατος και ρυθμίζει την παραγωγή των Σφαγείων. Αυτός, προκειμένου να ανεβάσει τα κέρδη του, δημιουργεί τεχνητές κρίσεις στην αγορά κρέατος, με αποτέλεσμα να προκαλέσει οικονομική κατάρρευση στο τραπεζικό σύστημα, όπου υπάρχει τεράστια αλληλεξάρτηση. Μέσα σε αυτήν την κρίση, που προέρχεται από τις εταιρείες κρέατος και τα σφαγεία, έρχεται η Αγία Ιωάννα, να παίξει τον ρόλο της ηρωίδας που προσπαθεί να υπερασπισθεί τον φτωχό. Ο Μάουλερ από την πλευρά του, προσπαθεί να πείσει την Ιωάννα ότι όλοι είναι σάπιοι, φτωχοί ή πλούσιοι και δεν χρειάζεται να αγωνίζεσαι για κανέναν άλλο, πλην της πάρτης σου.
«Ξέρετε να υπάρχει κάτι που δεν έχει συνέπειες; Εγώ για παράδειγμα δεν έκανα τίποτα. Το τίποτα δεν πρέπει να μετράει για καλό, ακόμα κι αν μοιάζει να ωφελεί… Εγώ ήρθα στους εκμεταλλευτές σαν δώρο του Θεού! Τι άσκοπη καλοσύνη! Και δεν άλλαξα τίποτα. Σβήνοντας πρόωρα από αυτόν τον κόσμο και χωρίς φόβο ένα σας λέω: Φροντίστε, φεύγοντας από τον κόσμο να μην είστε απλώς καλοί, αλλά να αφήσετε έναν κόσμο καλό!». Αυτό είναι το μάθημα της σύντομης ζωής της Ιωάννας Νταρκ, της αγίας των σφαγείων.
Προς το τέλος του έργου η Ιωάννα πεθαίνει στα σφαγεία και οι συσκευαστές την εξυμνούν και την ανακηρύσσουν αγία, ενώ εκείνη με βιβλική οργή, εξαπολύει όλο μίσος τα συμπεράσματά της:
«Αυτοί όμως που είναι από κάτω, κρατιούνται κάτω
για να μένουν από πάνω, όσοι από πάνω είναι.
Και η μικρότητα των Απάνω είναι ατέλειωτη
κι έστω κι αν ήταν καλύτεροι, σε τίποτα δεν
θα βοηθούσε, γιατί το σύστημα που φτιάσανε,
δεν έχει όμοιό του.
Εκμετάλλευση και αταξία, ζωώδες κι επομένως
ακατανόητο…
για αυτό όποιος λέει τους από κάτω πως υπάρχει Θεός
που μπορεί τα αόρατος να ‘ναι κι όμως να τους βοηθάει,
αυτουνού πρέπει να του χτυπήσουν το κεφάλι στο πλακόστρωτο.
Ώσπου να τα τινάξει…
Κι ακόμα όσοι τους λένε πως θα μπορούσαν πνευματικά ν’ ανυψωθούν,
ενώ στη λάσπη θα μένουν κολλημένοι, πρέπει κι εκείνων
τα κεφάλια στο πλακόστρωτο να τα χτυπήσουν.
Γιατί μονάχα η Βία βοηθάει, εκεί που
η βία βασιλεύει και μόνο Άνθρωποι μπορούν
να βοηθήσουν, όπου υπάρχουν Άνθρωποι.»