Erich Fromm: Αυθεντια και οικογενεια (Μπουκουμανης) σελ. 64-72  [Studien über Autorität und Familie. Alcan, Paris 1936.]

« Στην αυταρχικη κοινωνια ο σαδομαζοχιστικος χαρακτηρας (…) θεοποιει το παρελθον: ολα πρεπει να μεινουν για παντα οπως ηταν το να θελει κανεις κατι που ως τωρα δεν υπηρξε, ειναι εγκλημα και τρελλα.(…) Μπορει υπο ορισμενες συνθηκες να στασιασει κατα της κρατουσας εξουσιας, κατα κανονα ομως για να υποταχθει σε μια νεα αυθεντια.(…)

»Για το αυταρχικομαζοχιστικο χαρακτηρα, δραση σημαινει αγωνας για το καλυτερο δυνατο, απο θεση υποταγης κατω απο τα ιστορικα και μοιραια δεδομενα, και στο πλαισιο των εντολων μιας ανωτερης δυναμης.(…) Η δραστηριοτητα ειναι δυνατη στο ονομα του θεου, του παρελθοντος, των φυσικων νομων, [των νομων της αγορας], του καθηκοντος, οχι στο ονομα του ακομη αγεννητου, του μελλοντικου, του ακομη αδυναμου, ή απλως της ευτυχιας.(…) Ειναι δειλος εκει οπου θα’πρεπε να αγωνιστει για το μελλον αντι για το παρελθον, για το ακομα αδημιουργητο αντι για το κατεστημενο, για τους αδυναμους αντι για τους ισχυρους.(…) Βιωνει ως μοιρα οτι πρεπει να γινονται πολεμοι, το οτι οι πολλοι πρεπει να κυβερνωνται απο τους λιγους, και οτι τα παθη και ο πονος σ’αυτο τον κοσμο δε θα μειωθουν ποτε ουσιαστικα.(…) Εξαρταται απολυτα απο την κοινωνικη του θεση, απο αυτο που θεωρει αμεταβλητο.(…)

»Οι κορυφαιοι της πυραμιδας δε βιωνουν διαφορετικα τα πραγματα. Η διαφορα βρισκεται μονο στο μεγεθος και στη γενικοτητα αυτου, στο οποιο αισθανεται κανεις υποταγμενος, οχι στο ιδιο το αισθημα απολυτης εξαρτησης απο το ‘πεπρωμενο’.(…)

»Η μαζοχιστικη σχεση με τις αυθεντιες δε μετριαζει μονο το φοβο, αλλα προσφερει και αποζημιωση(…) Δε σημαινει μονο την παραιτηση απο την ατομικοτητα, αλλα και τη συμμετοχη σε μια εξουσιαστικη και λαμπρη προσωπικοτητα. Αφοσιωνομενος σ’αυτη, παιρνει κανεις κατι απο την αιγλη και το μεγαλειο της. (…) Αυτο το ναρκισσιστικο υποκαταστατο ικανοποιησης μεσω μαζοχιστικης αφοσιωσης σε μια ανωτερη ισχυρη εξουσια, δεν επιτυγχανεται μονο μεσω της σχεσης με τον εξουσιαστη, αλλα και μεσω της συμμετοχης στην αιγλη του εθνους ή της φυλης. »

* * *

«…Κοινο γνωρισμα καθε μαζοχιστικου σκεπτεσθαι ειναι οτι η ζωη οριζεται απο δυναμεις που βρισκονται εξω απο το ατομο, τη θεληση του και τα συμφεροντα του… Η υποταγη σ’αυτες [τις δυναμεις] ειναι η μεγαλυτερη δυνατη ευτυχια… Αυτη η κοσμοθεωρια δεν αποκλειει δραστηριοτητες και θαρρος… [ομως] η δραστηριοτητα εχει παντα τα σημαδια ροπης προς την υποταγη…

 

…Ο μαζοχιστικος χαρακτηρας… αγαπα… εκεινα τα δεδομενα που περιοριζουν την ανθρωπινη ζωη και στενευουν την ανθρωπινη ελευθερια… Για το στρατιωτη η θεληση ή το κεφι του ανωτερου του ειναι η μοιρα του, που καθοριζει τη ζωη του… Για τον εμπορο μοιρα ειναι οι οικονομικοι νομοι, στους οποιους παραδιδεται μοιραια. Κριση και ανθιση της οικονομιας γι’αυτον δεν ειναι κοινωνικα φαινομενα, που θα μπορουσαν… να αλλαξουν με ανθρωπινες παρεμβασεις, αλλα εκφραση μιας ανωτερης δυναμης, στην οποια πρεπει να παραδιδεται κανεις…

 

…Οπου αυτος ο χαρακτηρας μυριζεται εξουσια, αισθανεται αυτοματα και την αναγκη να τη λατρεψει… Και ειναι μαλιστα αδιαφορο, αν προκειται για τη δυναμη ενος ανθρωπου, ενος θεσμου ή μιας κοινωνικα αναγνωρισμενης ιδεας… Πρεπει να πιστευει οτι αγωνιζεται κατ’εντολη μιας εξουσιας, όποιο κι αν ειναι το ονομα της: ιστορια, φυση, [οικονομια], θεος κλπ, ως εκτελεστης- εντολοδοχος… Ο αυταρχικομαζοχιστικος χαρακτηρας αντλει τις δυναμεις του για δραση απο την προσκολληση του σε ανωτερες δυναμεις… ατρωτες και αμεταβλητες… Θαρρος ειναι να υπομενει τους πονους και τις θυσιες που επιβαλλει η μοιρα ή ο αρχηγος ως προσωποποιηση της…

 

Υποταγη στο πεπρωμενο ειναι ο ηρωισμος του μαζοχιστη, αλλαγη του πεπρωμενου ειναι ο ηρωισμος του επαναστατη…».

* * *

Automaton Conformity

Fromm: Ο Φοβος μπροστα στην Ελευθερια (Μπουκουμανης)
σελ. 209, 224, 279-82

«…Το ατομο υπερνικα το αισθημα ασημαντοτητας σε συγκριση με τη συντριπτικη δυναμη του εξωτερικου κοσμου… παραιτουμενο απο την ατομικη του ακεραιοτητα… Ο ιδιαιτερος αυτος μηχανισμος ειναι η λυση στην οποια προσφευγει η πλειονοτητα των ατομων στη συγχρονη κοινωνια. Με δυο λογια, το ατομο παυει να ειναι ο εαυτος του. Υιοθετει απολυτα το ειδος της προσωπικοτητας που του προτεινουν τα πολιτισμικα προτυπα… γινεται ακριβως οπως ειναι οι αλλοι, και οπως θα ηθελαν οι αλλοι να γινει… Ενα προσωπο μπορει να παιζει πολλους ρολους, και να πιστευει υποκειμενικα οτι σε καθε ρολο ειναι ο ‘‘εαυτος’’ του…

Οι διαφορές μεταξυ του Εγω και του κοσμου εξαφανιζονται… καθως και ο συνειδητος φοβος της μοναξιας και της αδυναμιας… Το προσωπο που εγκαταλειπει το ατομικο του Εγω και γινεται αυτοματο ιδιο με τα εκατομμυρια αυτοματων που το περιβαλλουν… δεν αισθανεται μοναξια ή αγχος. Ομως το κοστος ειναι μεγαλο: η απωλεια του εαυτου… απωλεια που κανει επιτακτικοτερο τον κομφορμισμο… επειδη προκαλει εντονη αμφιβολια ως προς την ατομικη ταυτοτητα…

…Παρατηρωντας το φαινομενο των ανθρωπινων αποφασεων, ξαφνιαζεται κανεις με το βαθμο οπου οι ανθρωποι αυταπατωνται εκλαμβανοντας ως δικη τους αποφαση αυτο που στην πραγματικοτητα ειναι υποταγη στη συμβατικοτητα, στο καθηκον ή στην απλη πιεση… Η ‘‘πρωτοτυπη’’ αποφαση ειναι σχετικα σπανιο φαινομενο σε μια κοινωνια η οποια υποτιθεται οτι θεωρει την αποφαση του ατομου [και την ατομικοτητα] ως ακρογωνιαιο λιθο της υπαρξης της… Εχοντας απελευθερωθει απο τις παλαιοτερες απροκαλυπτες μορφες εξουσιας, δε βλεπουμε οτι εχουμε παγιδευτει στα διχτυα ενος νεου ειδους εξουσιας… Εχουμε μεταβληθει σε αυτοματα που βαυκαλιζονται οτι ειναι αυτεξουσια ατομα…

…Ποια ειναι λοιπον η σημασια της ελευθεριας για το συγχρονο ανθρωπο; …Ειναι προθυμος να αναλαβει μεγαλους κινδυνους οταν προσπαθει να επιτυχει σκοπους που υποτιθεται οτι ειναι ‘‘δικοι του’’. Αισθανεται ομως μεγαλο φοβο οταν προκειται να αναλαβει τον κινδυνο και την ευθυνη να καθορισει ο ιδιος τις επιδιωξεις του…

…Συμμορφωνεται στις επιταγες ανωνυμων αρχων και αποδεχεται ενα Εγω που δεν ειναι δικο του. Και οσο περισσοτερο δειχνει τον κομφορμισμο του, τοσο περισσοτερο ανισχυρος αισθανεται, τοσο περισσοτερο υποχρεωνεται να υποκυπτει…» [Ο συγγραφεας, γραφοντας στα 1941, δεν ξερει ακομα τι σημαινει καταναλωτικη και τηλεοπτικη χαυνωση…].

*       *       *

ΓΙΑ ΤΗ ΝΟΣΗΡΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ‘‘ΚΑΝΟΝΙΚΟΥ’’

.

Erich Fromm: Η Ανατομια της Ανθρωπινης Καταστροφικοτητας // Μπουκουμανης. [σελ. 517- 528]

.

«Ο Spinoza στην Ηθικη του ηταν θαρρω ο πρωτος που διατυπωσε την εννοια της ‘‘φυσιολογικης’’ παραφροσυνης:

«Οταν… το απληστο ατομο σκεφτεται μονο τα χρηματα και το φιλοδοξο μονο τη φημη, κανεις δεν τα θεωρει τρελά αλλα μονο ενοχλητικα· συνηθως τα περιφρονουν. Στην πραγματικοτητα ομως η απληστια, η φιλοδοξια κλπ. ειναι μορφες τρελας, αν και συνηθως κανεις δεν τις αντιμετωπιζει σαν ‘ασθενειες’»(…)

Οταν οι παθολογικες διαδικασιες αποκτησουν ενα κοινωνικο τυπο, χανουν τον ατομικο τους χαρακτηρα. Αντιθετα, το αρρωστο ατομο αισθανεται ανετα οταν συνυπαρχει με αλλα ατομα που πασχουν απο την ιδια ασθενεια. Ολοκληρος ο πολιτισμος στρεφεται σ’αυτο το ειδος της παθολογιας και κανονιζει τα μεσα που την εξυπηρετουν. Αποτελεσμα ειναι οτι το μεσο ατομο δεν αισθανεται την απομονωση που αισθανεται το απολυτα σχιζοφρενες ατομο. Νοιωθει ανετα αναμεσα σ’εκεινους που υποφερουν απο την ιδια παραμορφωση. Στην πραγματικοτητα μονο το υγιες ατομο αισθανεται απομονωμενο μεσα σε μια τρελη κοινωνια, [σε τετοιο βαθμο ωστε] να καταντησει ψυχωσικο.(…)

Ορισα το χαρακτηρα του νεου τυπου ανθρωπου ως ‘εμπορευματικο χαρακτηρα’ (Fromm 1947)(…) Ειναι ενα ιστορικα νεο φαινομενο, προϊον του προηγμενου καπιταλισμου με επικεντρο την αγορα(…)[Αυτος ο τυπος αντιλαμβανεται] τα παντα ως εμπορευματα, οχι μονο τα πραγματα αλλα και τον εαυτο του, την προσωπικοτητα του, τη φυσικη του ενεργεια, τις ικανοτητες του, τα αισθηματα του, ακομα και το χαμογελο του(…)

Ισως θα μπορουσαμε να συμπεριλαβουμε [σ’αυτο τον τυπο χαρακτηρα] ολοκληρο τον πληθυσμο. Ολοι τους προσεγγιζουν τον κοσμο ως αθροισμα πραγματων που πρεπει να γινουν κατανοητα ωστε να χρησιμοποιηθουν αποτελεσματικα.(…) Ο συγχρονος ανθρωπος εχει χασει τη δυνατοτητα της υποκειμενικης εμπειριας και αντιλαμβανεται [τεχνικα και εργαλειακα] τον κοσμο, αποκλειστικα στη βαση των πρακτικων σκοπων του. Θα μπορουσαμε να πουμε οτι τα συναισθηματα εχουν μαραθει [ή] οτι ειναι σχετικα πρωτογονα. Παιρνουν τη μορφη του παθους ― για τη νικη, για να αποδειχτεις ανωτερος απ’τους αλλους, για να καταστρεψεις ― ή της διεγερσης που δινει το σεξ, η ταχυτητα, ο θορυβος [ή η ντοπα].(…)

Ο αλλοτριωμενος κυβερνητικος ανθρωπος(…) απομακρυνει το ενδιαφερον του απο τη ζωη, τα ατομα, τη φυση, τις ιδεες, απο καθε τι το ζωντανο. Μεταμορφωνει ολη τη ζωη σε πραγματα, [ακομα και]τη λογικη, τις αισθησεις, την αγαπη. Η σεξουαλικοτητα γινεται μηχανικη (sex machine) δεξιοτητα [και πορνογραφια]. Τα συναισθηματα ισοπεδωνονται και αντικαθιστανται απο τη συναισθηματολογια. Η χαρα, η εκφραση της ζωης, αντικαθιστααι απο τη ‘διασκεδαση’, τη διεγερση. Ολη η αγαπη που εχει ο ανθρωπος κατευθυνεται προς τις μηχανες, κι ο κοσμος γινεται ενα αθροισμα αψυχων εργαλειων.

Ο μονοδιαστατος ανθρωπος [δινει] την εικονα ενος ηπιου χρονιου σχιζοφρενους… που μονο ποσοτικα διαφερει απο εκεινη που περιγραφουν ο Laing και οι αλλοι μελετωντας τις σχιζογονες οικογενειες(…) Το πιο προφανες γνωρισμα του ειναι η διασπαση σκεψης–συναισθηματος–θελησης [αλλα και] η ταση του να συμπεριφερεται μ’ενα στερεοτυπο, μη αυθορμητο τροπο.(…) Ειναι σε τετοιο βαθμο κομματι της μηχανης που εχει κατασκευασει, ωστε οι μηχανες του ειναι αντικειμενο του ναρκισισμου του οσο κι ο εαυτος του.(…)

Μια κοινωνια δεν μπορει να διευθυνθει απο σχιζοφρενεις. Μπορει ωστοσο να διευθυνθει απο ατομα που πασχουν απο σχιζοφρενεια μικρου βαθμου(…)».

Αναδημοσίευση από:http://undergroundpublications.wordpress.com